Dyskryminacja i równe traktowanie w zatrudnieniu

Dyskryminacja i równe traktowanie w zatrudnieniu - zmiany od września

Ustawa z dnia 16 maja 2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw jest nowelizacją przepisów dotyczących m.in. dyskryminacji w miejscu pracy, mobbingu czy wystawiania świadectw pracy. Ustawa weszła w życie 7 września 2019 roku i będzie zawierać otwarty katalog przesłanek uzasadniających dyskryminację w miejscu pracy.

Dyskryminacja w miejscu pracy

Dotychczas wykaz przesłanek do dyskryminacji nie stanowił katalogu otwartego, m.in. przez wyszczególnienie cech lub właściwości osobistych. Teraz, według intencji ustawodawcy, cały katalog będzie otwarty. W aktualnie obowiązującym artykule 113 Kodeksu pracy, brzmiącym podobnie do tego, który będzie aktualny od 7 września 2019 roku, pominięto frazę "a także ze względu", która powodowała rozdzielenie kryterium dyskryminacji na dwie grupy:

• cechy osobiste pracownika,
• cechy dotyczące formy zatrudnienia pracownika.

Ustawodawca podkreśla, że jakakolwiek dyskryminacja w miejscu pracy jest niedopuszczalna. Dotyczy to zarówno płci, wieku, niepełnosprawności, rasy, religii, narodowości, przekonań politycznych, przynależności związkowej, pochodzenia etnicznego, wyznania, orientacji seksualnej, jak i formy zatrudnienia (na czas określony lub nieokreślony, w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu). Nowelizacja Kodeksu pracy przez Prezydenta RP powoduje otwarcie katalogu kryteriów dyskryminujących.

Dyskryminowanie bezpośrednie i pośrednie

Według ustawydyskryminowanie bezpośrednie istnieje wtedy, gdy pracownik z jednej lub kilku przyczyn jest bądź mógłby zostać potraktowany w porównywalnej sytuacji mniej korzystnie niż inni pracownicy. Dyskryminowanie pośrednie to natomiast sytuacja, kiedy przez pozornie neutralne postanowienie, zastosowanie kryterium lub podjęte działanie występują albo mogłyby wystąpić niekorzystne dysproporcje bądź szczególnie niekorzystna sytuacja w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansu i dostępu do szkolenia wobec wszystkich lub znacznej liczby pracowników.

Jeśli w stosunku do pracownika narusza się zakaz dyskryminacji, ma on prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę. Przy ustalaniu wysokości odszkodowania bierze się pod uwagę rodzaj i intensywność działania dyskryminującego oraz jego skutki. Uwzględnia się przy tym wyrównanie uszczerbku w dobrach materialnych i niematerialnych.

Równe traktowanie w miejscu pracy

W świetle prawa rozróżnia się termin "dyskryminacji" oraz "nierównego traktowania". Należy zwrócić uwagę również na fakt, że nie każde naruszenie zasad równego traktowania ma charakter dyskryminacyjny, przez co nie każdy pracownik traktowany odmiennie może występować przeciwko podmiotowi zatrudniającemu z roszczeniem odszkodowawczym. Każda dyskryminacja w pracy stanowi natomiast nierówne traktowanie.

W znowelizowanej ustawie zaznacza się, że pracownicy powinni być traktowani równo pod względem nawiązywania oraz rozwiązywania stosunku pracy. Równość powinna zostać zachowana także pod względem warunków zatrudnienia, awansowania i dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Takie traktowanie powinno odbywać się bez względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, wyznanie, orientację seksualną i formę zatrudnienia.

Dotychczas sytuacja prawna osób, wobec których podmiot zatrudniający naruszył zakaz równego traktowania w miejscu pracy, nie była jednakowa. Od 7 września 2019 roku sytuacja będzie bardziej klarowna. W przypadku nierównego traktowania pracowników z przyczyn, których nie można uznać za dyskryminacyjne, osoba zatrudniona w danej firmie może dochodzić swoich praw i odszkodowania na zasadach określonych w Kodeksie cywilnym.

W związku z brakiem stosownych przepisów, a także z niewłaściwym brzmieniem niektórych z nich, często zdarzają się przypadki nadużyć, które zazwyczaj mają negatywne skutki dla pracownika. Wychodząc naprzeciw tym sytuacjom Prezydent RP podjął inicjatywę ustawodawczą, w myśl której zapewni się pracownikowi ochronę przed nierównym traktowaniem i dyskryminacją.