Konsolidacja sprawozdań finansowych a podatek dochodowy odroczony

Konsolidowanie sprawozdań finansowych to jedno z bardziej skomplikowanych zagadnień w rachunkowości. Przygotowanie takiego sprawozdania to duży wkład pracy, a także bogata wiedza księgowa. Pokazanie sytuacji grupy kapitałowej to jednocześnie cenna informacja dla osób będących uczestnikami skonsolidowanych sprawozdań finansowych. Wpływanie na końcowy kształt sprawozdań poszczególnych spółek umożliwione jest dzięki kontrolowaniu kilku odrębnych jednostek w sensie prawnym, a co za tym idzie - swobodnym transferowaniu zysków i strat. Istotnym zagadnieniem w tym obszarze jest podatek dochodowy oraz podatek dochodowy odroczony, a także jego prezentacja w sprawozdaniu jednostkowym i skonsolidowanym. Wiąże się to z określonym ustaleniem wzajemnych cen transferowych.

Grupy kapitałowe i konsolidacja sprawozdań finansowych

Współczesne warunki globalizacji i maksymalizacji zysków coraz wyraźniej przekładają się na znaczące zmiany w sektorze finansowym i rachunkowym. Na popularności i istotności zyskują łączenia określonych podmiotów gospodarczych w różne struktury kapitałowe czy zakupowe. Szybki rozwój gospodarki rynkowej i rynku kapitałowego oraz rosnące kursy akcji przekładają się na sprzyjające warunki do konsolidacji przedsiębiorstw. Motywy takich łączeń są różne i w głównej mierze zależą od wielkości jednostek gospodarczych czy rodzaju prowadzonej działalności. Takie łączenie podmiotów wymaga sporządzenia sprawozdania skonsolidowanego.

Bodźców inspirujących do powstawania grup kapitałowych jest wiele - mogą być finansowe, techniczno-operacyjne, ekonomiczne czy menedżerskie. Każdy z motywów dąży do zwiększenia efektywności zarówno całej grupy kapitałowej, jak i każdego poszczególnego przedsiębiorstwa, który wchodzi w jej skład. Międzynarodowe korporacje stawiają coraz większe wyzwania dla globalnej sprawozdawczości finansowej - działają w końcu na terenie całego świata, sporządzając tym samym sprawozdania finansowe krajów o różnych standardach i zasadach. Konsolidacja sprawozdań finansowych wymaga respektowania określonych procedur i dostosowania do polityki rachunkowości objętych konsolidacją podmiotów.

Podatek dochodowy odroczony w sprawozdaniu skonsolidowanym

W zagadnieniach konsolidacji sprawozdań finansowych istotną kwestię stanowi problematyka podatku dochodowego, a szczególnie podatku dochodowego odroczonego. W sprawozdaniach jednostek może on mieć dwojaki aspekt:

• pojawiać się mogą bowiem odmienne wartości przejściowe w spółce dominującej, które dotyczą inwestycji w jednostkach zależnych;
• zachodzić może także konieczność wykonywania korekty konsolidacyjnej z tytułu, powiązanych na pozycjach aktywów podatkowych i rezerw, transakcji.

W przypadku gdy bilansowa wartość inwestycji czy udziału staje się odmienna od wartości podatkowej, to w efekcie powstają różnice przejściowe. Jeśli są dodatnie - jednostka gospodarcza tworzy rezerwę z tytułu podatku dochodowego odroczonego. Sam podatek dochodowy ustalany jest na etapie sprawozdania finansowego konkretnej pojedynczej jednostki. Każda z nich w danej grupie odprowadza podatek dochodowy do określonego urzędu. Musi być on ustalony zgodnie z przepisami prawa podatkowego.

Tworzone skonsolidowane przez jednostkę dominującą sprawozdanie może okazać się, w przypadku gdy jednostka traktowana jest jako jedna całość, że odprowadzony podatek jest nadpłacony lub niedopłacony. Ustalony podatek dochodowy odroczony określany jest wartością aktywów i pasywów.

• Wartość podatkowa aktywów wyrażana jest kwotą, która wpływa na pomniejszenie podstawy podatku dochodowego w momencie uzyskania z nich korzyści ekonomicznych w sposób bezpośredni bądź pośredni. Wartość podatkowa aktywów jest wartością księgową, jeśli gdy uzyskane z tytułu aktywów korzyści ekonomiczne nie powodują pomniejszenia podstawy obliczonego podatku dochodowego.
• Wartość podatkowa pasywów jest ich wartością księgową, która pomniejszona została o kwoty, będące w przyszłości pomniejszoną podstawą podatku dochodowego.

Podatkowe Grupy Kapitałowe

Ujmowanie odroczonego podatku dochodowego jest konieczne przede wszystkim ze względu na fakt, że księgowy wynik gospodarczy jednostek nie jest zazwyczaj jednakowy z wynikiem podatkowym. Taka rozbieżność wynika z czynników, które posiadają trwały lub przejściowy charakter, a ich źródłem jest różnica w rozwiązaniach normatywów podatkowych. W Polsce reguluje to ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych, a także normatywy rachunkowe, do których zaliczyć można chociażby Międzynarodowe Standardy Rachunkowości czy ustawę o rachunkowości.

Podatek dochodowy odroczony ujmowany być może zarówno jako przychód wpływający na wynik, jak i jako koszt. Skutki wywoływane poprzez wykazywane aktywa lub tworzone z tytułu podatku dochodowego odroczonego rezerwy, uzależnione są od wywołanych operacji. Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych reguluje kwestie rozliczenia podatkowego przez grupy kapitałowe, definiując jednocześnie Podatkową Grupę Kapitałową jako odpowiednio powiązaną ze sobą spółkę prawa handlowego, która posiada osobowość prawną. Są to zatem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjne, które mają siedzibę na terytorium Polski.

Uzyskanie takiego statusu sprawia, że wchodzące w skład Podatkowej Grupy Kapitałowej spółki nie są już odrębnymi podatnikami podatku dochodowego. Zobowiązania podatkowe w takim przypadku ciążą na podatkowej grupie kapitałowej i rozlicza je jedna ze spółek, stająca się tym samym spółką reprezentującą. Grupy spółek muszą spełniać określone kryteria, które reguluje ustawa o podatku dochodowym. Do kluczowych cech Podatkowej Grupy Kapitałowej zalicza się wspólne rozliczanie dochodów wchodzących w skład spółek. Jeśli każda z nich generuje zyski, wówczas rozliczenie nie przekłada się na zmniejszenie podatku. Jednak w przypadku, gdy któryś z podmiotów przynosi straty, podatek płacony przez grupę jest niższy od łącznego podatku, który normalnie byłby regulowany przez pojedyncze spółki.

Podatkowa Grupa Kapitałowa dedykowana jest głównie grupom kapitałowym, których część podmiotów podatna jest na przynoszenie strat podatkowych. Daje to możliwość rekompensowania strat oraz optymalizowania wysokości podatku dochodowego, a co za tym idzie na wyeliminowanie sytuacji, w której stopa efektywna opodatkowania wyniku znacząco przewyższa stopę ustawową.