Czas pracy - planowanie i rozliczanie

Ewidencja czasu pracy

Każdy pracodawca zobowiązany jest do prowadzenia ewidencji czasu pracy, która stanowi podstawę dla prawidłowego rozliczenia czasu pracy, co ma istotny wpływ na poprawne ustalenie wynagrodzenia za pracę. Podstawowy system czasu pracy, rozumiany jako praca realizowana 5 dni w tygodniu po 8 godzin dziennie w wyznaczonych godzinach, nie wymaga od pracodawcy planowania grafików oraz harmonogramów czasu pracy. Inaczej jest jednak w przypadku równoważnego systemu czasu pracy. 

Równoważny system czasu pracy - co to takiego?

Równoważny system czasu pracy stanowi odstępstwo od ogólnej zasady, wedle której, zgodnie z art. 135 Kodeksu Pracy, czas pracy nie powinien przekraczać 8 godzin dziennie oraz 40 godzin tygodniowo w pięciodniowym tygodniu pracy. W równoważnym systemie czasu pracy istnieje możliwość wydłużenia tak zwanej "dniówki" do 12, 16, a niekiedy nawet do 24 godzin na dobę.

Pracodawca może zatem w wybrane dni planować dla pracownika pracę dłuższą niż 8 godzin na dobę, a dodatkowe przepracowane godziny są następnie równoważone albo mniejszą ilością godzin pracy w innym dniu albo po prostu dniami wolnymi. Istotne jest jednak, aby zachowana została przy tym norma średniotygodniowa - w równoważnym systemie czasu pracy pracownik powinien nadal pracować średnio 40 godzin tygodniowo w pięciodniowym tygodniu pracy.

Planowanie i rozliczanie czasu pracy w systemie równoważnym

Wymiar czasu pracy w okresie rozliczeniowym ustalany jest według art. 130 Kodeksu Pracy - 40 godzin należy pomnożyć przez liczbę tygodni, która przypada na dany okres rozliczeniowy, a następnie do otrzymanego wyniku dodać iloczyn 8 godzin oraz dni, które pozostają do końca okresu rozliczeniowego i które przypadają od poniedziałku do piątku. Wymiar czasu pracy obniżany jest za każdym razem, kiedy święto ustawowo wolne od pracy przypada na dzień inny niż niedziela.

Jeżeli pracownik jest zatrudniony na podstawie równoważnego systemu czasu pracy, a pracodawca planuje mu pracę również w soboty i niedziele, to powinien zapewnić mu całkowitą ilość dni wolnych od pracy równą przynajmniej sumie sobót, niedziel oraz świąt ustawowo wolnych. Kolejny wymóg dotyczy tego, aby zachowana została niedziela wolna od praca przynajmniej raz na 4 tygodnie.

Pracownicy pracujący po 16 lub nawet 24 godziny na dobę mają prawo do przerwy bezpośrednio po okresie wykonywania pracy - jej długość powinna odpowiadać co najmniej liczbie godzin wykonywanej pracy. Jeżeli zatem pracownik w danym dniu przepracował 16 godzin, ma prawo do kolejnych 16 godzin przerwy. Pracownicy zatrudnieni w równoważnym systemie czasu pracy mają także prawo do odpoczynku tygodniowego w wymiarze 35 godzin tygodniowo. Część tego odpoczynku powinna przypadać w niedziele. Pracodawca planujący czas pracy pracownika zatrudnionego w takim systemie powinien mieć na uwadze wszystkie wymienione powyżej aspekty.