Sprzedaż udziałów w jednostkach zależnych

Udziały w jednostkach jako instrumenty finansowe

W świetle ustawy o rachunkowości zakupione udziały w innych jednostkach traktowane są jako instrumenty finansowe zaliczane do inwestycji. Nabyte udziały wprowadzane są do ksiąg rachunkowych w cenie zakupu, o ile koszty przeprowadzonej transakcji nie są istotne. Artykuł 35 ust. 1 ustawy o rachunkowości nakazuje jednocześnie, by nabyte przez daną jednostkę aktywa finansowe były wprowadzane do ksiąg rachunkowych jeszcze w dniu ich nabycia i według określonej ceny nabycia. 

Typy aktywów finansowych

Rozliczanie transakcji finansowych w sprawozdaniu jednostkowym jest stosunkowo proste. Koszty transakcji stanowią aktualną wartość aktywów finansowych netto, czyli ich cenę nabycia albo cenę nabycia pomniejszoną o aktualizujące odpisy, o ile miały miejsce w przeszłości. Tego typu transakcje muszą być w odpowiednim terminie i sposobie rozliczane w sprawozdaniu finansowym i księgach rachunkowych. Wśród transakcji na aktywach finansowych można wyróżnić następujące grupy:

• sprzedaż mniejszościowego pakietu akcji - mowa tutaj o udziale procentowym zwykle do 20%,
• sprzedaż udziałów lub akcji jednostce stowarzyszonej - w przedziale procentowym od 20% do 50%,
• sprzedaż udziałów lub akcji jednostce zależnej ​- w tym wypadku udział procentowy przekracza 50%.

W jednostkach stowarzyszonych udziały wycenia się w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym, bazując na metodzie praw własności. W nawiązaniu do stosowanej metody, w sprawozdaniu rozpoznawane są udziały w zyskach i stratach jednostki w zależności od generowanych wyników finansowych. W jednostkowym sprawozdaniu tworzy się jedynie odpis aktualizujący trwałą utratę wartości.

Jednostka zależna a sprzedaż udziałów

Ustalenie wartości firmy z konsolidacji wykazuje się jako różnicę między ceną odpowiadającą częścią aktywów netto w jednostce zależnej, która została ustalona według wartości godziwej a ceną nabycia udziałów tejże jednostki zależnej. Co wykazuje się w skonsolidowanym rachunku zysków i strat w przypadku, gdy w ciągu roku obrotowego nastąpiła sprzedaż udziałów w jednostce zależnej? W takim skonsolidowanym rachunku wykazać należy:

• wynik działalności​, jaki osiągnęła jednostka zależna ​do dnia sprzedaży przez jednostkę dominującą udziałów,
• wynik sprzedaży jednostki zależnej​, który ustalony został właśnie jako różnica między przychodami, wynikającymi ze sprzedaży udziałów a aktywami netto, które ustalane są według ich wartości rynkowej, co odpowiada udziałowi jednostki dominującej w kapitale jednostki zależnej i skorygowane jest o nieodpisaną część wartości skonsolidowanej firmy, która dotyczy sprzedanej jednostki zależnej.