Nowelizacja ustawy o rachunkowości, a umowa o badanie sprawozdania finansowego

Umowa o badanie sprawozdania finansowego a nowelizacja ustawy o rachunkowości

Nowelizacja ustawy o rachunkowości, która weszła w życie 21 czerwca 2017 roku, przyniosła kilka znaczących zmian co do zasad zawierania umów o badanie sprawozdania finansowego. Wcześniej wyboru audytora można było dokonywać na dowolny okres, obecnie w świetle art. 66 ust. 5 ustawy pierwsza umowa zawierana jest na okres nie krótszy niż dwa lata. 

Co to jest pierwsza umowa o badanie sprawozdanie finansowego?

Ustawa z 11 maja 2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym wskazała na kilka zmian w ustawie o rachunkowości, z czego jedna z nich w sposób szczególny dotyczy firm podlegających badaniu sprawozdania finansowego. Po zmianie przepisów art. 66 ust. 5 stanowi:

(...) pierwsza umowa o badanie sprawozdania finansowego jest zawierana z firmą audytorską na okres nie krótszy niż dwa lata z możliwością przedłużenia na kolejne co najmniej dwuletnie okresy (...).

Wraz z wejściem nowelizacji ustawy powstało wiele wątpliwości co do definicji "pierwszej umowy", gdyż pojęcie to było początkowo odczytywane na kilka sposobów: jako umowa na pierwsze badania przez jednostkę (która wcześniej nie dokonywała badań sprawozdań), jako umowę po zmianie przepisów ustawy czy jako pierwszą umowę z nowym audytorem. Wątpliwości te zostały rozwiane wraz z orzeczeniem Ministerstwa Finansów, w którym objaśniono, iż wymóg ten dotyczy zawierania umów z nową firmą audytorską oraz do przedłużenia zawartej z nią umowy. W przypadku zawarcia następnej umowy o badania z obecną firmą audytorską (z którą zawarta umowa została na podstawie przepisów starej ustawy) okres ten może wynosić jeden rok.

Z kolei Polska Izba Biegłych Rewidentów określa pierwszą umowę o badania sprawozdania za poszczególny rok obrotowy umową, która nie była poprzedzona współpracą firmy audytorskiej z kierownikiem jednostki w zakresie badania sprawozdania za rok poprzedni. Jak podkreśla na swojej stronie wymóg minimalnego dwuletniego okresu dla pierwszej umowy dotyczy wyłącznie sprawozdań finansowych, dokonanych za lata obrotowe po 16.06.2016 roku. Reasumując, jeśli dana firma jest nowym audytorem jednostki przy badaniu sprawozdania finansowego za 2018 rok, to umowa powinna obejmować minimalnie rok 2018 i rok 2019.

Pozostałe kluczowe aspekty w relacjach między badanym podmiotem a audytorem

Art. 134 i 136 ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym określają inne ważne aspekty w relacjach między podmiotem a firmą audytorską. Mowa w nich o:

• maksymalnym okresie nieprzerwanej współpracy z firmą audytorską (lub z firmą audytorską z nią powiązaną), wynoszącym pięć lat,
• charakterze usług, których audytor nie może świadczyć wobec swojego klienta, będącego jednostką interesu publicznego, wobec którego przeprowadzane jest badanie statutowe np. związane z audytem wewnętrznym, prowadzenie księgowości czy usługi podatkowe.

Oznacza to więc, że jeśli badany podmiot chce nawiązać współpracę z firmą audytorską na okres pięciu lat, przy założeniu, że minimalny okres trwania wynosi dwa lata, powinien zawrzeć:

• jedną umowę na okres pięciu lat,
• jedną umowę na okres 2 lat i przedłużenie na okres 3 lat (bądź odwrotnie).

Po upływie tego czasu następuje minimalny okres 4-letniej przerwy, przy czym odnosi się on wyłącznie wtedy, gdy audytor przeprowadzał badania nieprzerwanie.
Jakie zmiany niesie ze sobą nowelizacja przepisów?

Największe korzyści ze zmian w zawieraniu umów o badanie sprawozdania finansowego pozostają po stronie firm audytorskich, gdyż minimalny okres dwóch lat stwarza przede nimi większe możliwości w trakcie badania oraz eliminuje problem szukania zleceń co roku. Z kolei dla badanych podmiotów największą korzyścią jest fakt, iż audytor w kolejnych latach współpracy ma okazję lepiej zapoznać się ze spółką, co tym samym przekłada się na jakość przeprowadzonego badania.

Nowelizacja tego przepisu budzi jednak wiele wątpliwości, zwłaszcza w przypadku spółek, które na rok przed jej wejściem podpisały umowę na rok. Ponadto konskewencje prawne wynikający z podpisania pierwszej umowy spoczywają po stronie zarządu spółki, a nie audytora. Art. 66 ust.5 stanowi, że to kierownik jednostki ma obowiązek zawarcia dwuletniej umowy, natomiast art. 79 określa charakter sankcji na wypadek, jeśli wymóg ten nie zostanie spełniony - jest to m.in. kara grzywny lub ograniczenie wolności.